اثر ربنا، هدیه‌ی استاد شجریان به ملت ایران است؛
اثری که در بیش از سه دهه‌ی اخیر در دلِ مردم جا یافته و امروز به عنوان اثری ماندگار در دنیا شناخته می‌شود
همایون شجریان
۱۹ اردیبهشت ۹۶
همایون فرزند استاد محمدرضا شجریان ساعاتی پس از اعلام ثبت ملی دعای «ربنا» پدرَش گفت:
این کار به همت معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به انجام رسیده است.
همایون شجریان خواننده موسیقی اصیل ایرانی عصر سه شنبه در صفحه اینستاگرام خود ضمن انتشار تصویر لوح مذکور نوشت: متنی که تصویریش را مشاهده می کنید مربوط به لوحی است که ظهر امروز در جلسه ای سرکار خانم دکتر احمدی پور رییس سازمان میراث فرهنگی برای رساندن به دست پدر به من سپردند. با همت دکتر احمدی پور و عزیزان در سازمان میراث فرهنگی ربنای همیشه جاودان و ماندگار پدر که متعلق به مردم عزیز و لحظات زیبای خلوت با آفریدگارشان بوده و هست ثبت میراث فرهنگی گردید.
مرتضی میرباقری ««معاونت سیما»»
۴ خرداد ۹۶
مدیر شبکه یک سیمای ایران، با اشاره به پخش صدای استاد «محمدرضا شجریان» از تلویزیون گفت: «هفته گذشته، در جلسه مدیران سیما با ریاست آقای علی اصغر پورمحمدی صحبت‌هایی انجام گرفت مبنی بر اینکه ماه رمضان امسال ربنای استاد شجریان از تلویزیون پخش شود... من فکر می‌کنم امسال صدای استاد شجریان پخش می‌شود.»
خبری که البته چندی بعد تکذیب شد: «من نگفته بودم که قطعا ربنای ایشان از تلویزیون پخش می‌شود، بلکه گفته بودم که این مورد منوط به نظر معاون جدید سیماست و در این باره باید ایشان به این جمع‌بندی و قطعیت برسند.»
پس از آن نیز، سیدرضا صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از مسئولان صدا و سیما خواسته که با پخش «ربنا»ی استاد شجریان موافقت شود.
شنیده‌ها حاکی از آن است که دیروز در جلسه هیئت دولت، صالحی امیری وزیرارشاد و فرهنگ اسلامی از رییس سازمان صداوسیما خواستار پخش «ربنا»ی استاد شجریان در ماه مبارک رمضان شده است. این درخواست وزیر ارشاد مورد حمایت اعضای هیئت دولت به ویژه معاون اول رییس جمهور قرار گرفته است. پخش «ربنا»ی استاد شجریان سال‌هاست مورد خواست ایرانیان روزه دار است.
دکتر حسن روحانی «رییس جهمور»
۶ خرداد ۹۶
رییس جمهور، حسن روحانی، در صفحه رسمی اینستاگرام خود، بخشی از دعای استاد شجریان را منتشر کرد و نوشت: بخشی از دعای ربنا؛ با صدای دلنشین و حذف ناشدنی استاد شجریان.
محمد جواد لاریجانی
۷ خرداد ۹۶
عضو شورای نظارت بر صدا و سیماپخش ربنای شجریان از تلویزیون را «خلاف موازین شرعی تلاوت» دانسته است.
لاریجانی در پاسخ به نامه رضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به صدا و سیما برای پخش ربنای محمد رضا شجریان در ایام ماه رمضان نوشته است: «از آنجا که موضوع دفاع از ایشان یک مناقشه سیاسی شده است، لذا در تلاوت مذکور توجه به آیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و این امر خلاف موازین شرعی تلاوت است؛ لذا خواهشمند است که سایر قطعات آوازی آن هنرمند را مطرح فرمائید که اتفاقا دارای ساختار موسیقیایی مهمتری هم هستند. حتما می‌دانید که تحت‌الشعاع قرار گرفتن توجه به آیات باهرات نسبت به مقارنات آنقدر مهم بوده که برخی از فقهای بزرگ تلاوت ملحون را مورد شبهه قرار داده‌اند.»
متن کامل این نامه به این شرح است:
برادر گرامی جناب آقای دکتر سیدرضا صالحی امیری-دام عزه
وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی
سلام علکیم و رحمةالله و برکاته؛
در مورد نامه منتسب به جناب‌عالی خطاب به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی دائر بر ضرورت پخش تلاوت منتخبی از آیات چند سوره از کلام‌الله مجید با صدای هنرمند معروف آقای شجریان ضروری دانستم که نکته مهمی را خدمتتان عرض کنم.
از آنجا که موضوع دفاع از ایشان یک مناقشه سیاسی شده است، لذا در تلاوت مذکور توجه به آیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و این امر خلاف موازین شرعی تلاوت است؛ لذا خواهشمند است که سایر قطعات آوازی آن هنرمند را مطرح فرمائید که اتفاقا دارای ساختار موسیقیایی مهمتری هم هستند. حتما می‌دانید که تحت‌الشعاع قرار گرفتن توجه به آیات باهرات نسبت به مقارنات آنقدر مهم بوده که برخی از فقهای بزرگ تلاوت ملحون را مورد شبهه قرار داده‌اند.
البته این حساسیت در میان موسیقی‌دانان بزرگ و حرفه‌ای هم مطرح است و آنان غالبا ابا دارند که قطعات مهم ترکیبی آنان همراه با آواز پخش شود، زیرا معتقدند توجه به الحان و معانی (و گاه حرکات متناظر بدنی) توجه به رموز و ظرافت‌های نهفته در تناسب‌های ایقاعی را که جوهر اصلی هنر موسیقی است تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
با تشکر
العبد الفانی
محمدجواد لاریجانی
عضو شورای نظارت صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
حمیدرضا نوربخش «مدیرعامل خانه موسیقی ایران»
۷ خرداد ۹۶
حمیدرضا نوربخش در گفت‌وگو با «ایلنا» با اشاره به موضع‌گیری محمدجواد لاریجانی درباره ربنای محمدرضا شجریان گفت: ایشان تشکیکاتی کرده‌اند که به ظاهر بیشتر از زاویه علم قرائت بوده است که البته مشخص نیست ایشان اساسا چقدر با مسئله قرائت آشنایی دارند؛ این یک مسئله است. اما مسئله اصلی من این است که نامه‌ای توسط وزیر محترم ارشاد به رئیس سازمان صدا و سیما نوشته شده؛ آقای دکتر محمدجواد لاریجانی ظاهرا مثل دیگر مواردی که از ایشان سراغ داشته‌ایم و تمایلشان برای پاسخگویی به مسایل مختلف، در این مورد هم ظاهرا جسارتشان از بقیه بیشتر بوده که پاسخ به این مسئله را شخصا برعهده گرفته‌اند.
این خواننده در ادامه افزود: سوال من این است که آقای دکتر لاریجانی از کدام جایگاه کارشناسی درباره ربنای استاد شجریان صحبت می‌کند؟ ایشان استاد قرائت هستند؟ یا کارشناس قرآن؟ یا مفسر هستند؟ وی همچنین عنوان کرد: من به عنوان کسی که هم خواننده و هم قاری قرآن هستم و با قرائت آشنایی دارم، سخن می‌گویم. اول اینکه همه ما می‌دانیم استاد شجریان کسی است که در قرائت قرآن از طفولیت کار کرده‌اند و اصلا آدم ناآشنایی در این زمینه نبوده‌اند. استاد شجریان در جلسات قرآن بزرگ شده، پدرش نیز هم قاری قرآن بوده و هم برگزارکننده جلسات و کلاس‌های قرآنی بوده است. نوربخش گفت: استاد شجریان از کودکی با صوت قرآن بزرگ شده و با قاریان بزرگ جهان و شیوه‌های قرائتشان آشنایی داشته و دارند. حتی خودشان در مسابقات بین‌المللی قرائت قرآن مقام آورده است. در این میان چطور کسی که در وادی کار قرآنی هیچ سابقه‌ای نداشته؛ به خودش اجازه می‌دهد اینگونه جسورانه و با اعتماد به نفس درباره مقوله‌ای که اطلاعاتی در موردش ندارد، سخن بگوید؟! ایشان فکر کرده‌اند وقتی واژگان خاصی را که صد در صد حرفه‌ای‌ست و به هیچ عنوان مخاطب عام آنها را نمی‌فهمد به کار ببرند، مطلب تمام می‌شود؛ اما در واقع اینگونه نیست. مدیرعامل خانه موسیقی در ادامه افزود: یکی از بهترین قرائت‌ها و اجراها در زمینه مناجات‌خوانی همین اجرای ربنای استاد شجریان است. مناجات‌خوانی با تلاوت قرآن تفاوت دارد. استاد شجریان نوارهایی در زمینه قرائت قرآن دارد که سی‌دی‌هایش موجود است؛ آقای دکتر لاریجانی می‌توانند به این نوارها مراجعه کنند. استاد شجریان قرائتی دارند که بر شیوه مرحوم استاد مصطفی اسماعیل اجرا شده است. آن زمان وقتی قاریان بزرگ این قرائت را گوش داده‌اند؛ همه لب به تحسین گشوده‌اند. وقتی شما در مقام مناجات چیزی را می‌خوانید ممکن است مقداری از مولفه‌های قرائت قرآن فاصله بگیرید. وی عنوان کرد: ربنای شجریان یکی از بهترین نمونه‌های مناجات‌خوانی است؛ ضمن اینکه استاد شجریان نیز در این زمینه ادعایی نداشته و این ربنا را به عنوان الگویی برای تمرین عده‌ای ضبط کرد که بعدها پخش شد و بسیار مورد اقبال مردم قرار گرفت و ملت ما سال‌های سال با آن زندگی کرده‌اند. امروز ربنا در گوش و ذهن همه مردم ما هست و هر وقت پخش می‌شود؛ مردم به یاد لحظات نورانی افطار ماه مبارک رمضان می‌افتند.
حمیدرضا نوربخش گفت: نکته آخر اینکه می‌خواهم به آقای دکتر محمدجواد لاریجانی بگویم با این قاعده‌ای که شما می‌گویید اذان مرحوم موذنزاده اردبیلی نیز از نظر قواعد قرائت قرآن مشکل دارد. ایشان لطف کنند به صدا و سیما بگویند دیگر اذان موذنزاده اردبیلی را پخش نکنند. به دلیل اینکه اگر بخواهم از نظر قواعد تجوید بررسی کنیم اذانی که مرحوم استاد موذنزاده اردبیلی گفته‌اند اذان فارسی محسوب می‌شود و از لحن فارسی در آن استفاده شده و تجویدش هم متفاوت است. حال آنکه این اذان حالی دارد که ما می‌بایست به دنبال روح حاکم بر آن باشیم. مردم هم روح حاکم بر آن اثر را دیدند و پذیرفتند. امروز اذان موذنزاده اردبیلی با روح و جان مردم ممزوج است. اگر شما از مردم ایران بپرسید کدام اذان را بیشتر دوست دارید حتما اکثریت‌شان می‌گویند اذان موذنزاده اردبیلی. این طبیعی است چون کسی کار به لحن اثر ندارد و به قول شاعر "ما درون را بنگریم و حال را". این خواننده افزود: بسیاری از مردم کوچه و بازار هم اذان می‌گویند. اتفاقا در بسیاری مواقع، موذنان و مکبران مساجد همین مردم ساده کوچه و بازار هستند. همه مردم هم این ماجرا را پذیرفته‌اند و کسی به آنها نمی‌گوید آیا شما تجوید کار کرده‌اید یا نه؟! شما لحنت را برو درست کن؛ شما قرائت کار کن. همه مردم ما بسیاری از همین اذان‌ها یا مناجات‌ها را که تنها با جان و دل اجرا می‌شود با تمام وجود پذیرفته‌اند و کسی هم با آنها مشکل ندارد. بنابراین این دلایل اصلا موجه نیست و دوستان بهتر است دنبال دلیل دیگری برای پخش نکردن ربنا باشند.
حسام‌الدین سراج
۷ خرداد ۹۶
حسام الدین سراج خواننده برجسته‌ی موسیقی سنتی ایران و از شاگردان استاد شجریان در خصوص اظهارات محمدجواد لاریجانی گفت: این جمله که ربنای شجریان برخلاف موازین شرعی تلاوت است صحیح نیست. موذن زاده اردبیلی نیز در اذانش تحوید قرآنی نکرده است.
حسام‌الدین سراج
۷ خرداد ۹۶
حسام الدین سراج خواننده برجسته‌ی موسیقی سنتی ایران و از شاگردان استاد شجریان در خصوص اظهارات محمدجواد لاریجانی گفت: این جمله که ربنای شجریان برخلاف موازین شرعی تلاوت است صحیح نیست. موذن زاده اردبیلی نیز در اذانش تحوید قرآنی نکرده است.
علی مطهری
اردیبهشت ۹۶
ثبت ملی ربنای شجریان اقدام مناسبی بود؛ نوع برخورد با شجریان از ابتدا درست نبود.
امیرهوشنگ ابتهاج (سایه)
هوشنگ ابتهاج ( سایه ) درباره «ربّنا»ی استاد شجریان چنین گفته است...
ماه رمضان است و دم افطار. تلویزیون «ربنا»ی استاد شجریان را پخش می‌کند. سایه از همان ربنای اول منقلب می‌شود. به خود می‌پیجد... اشک از چشمش می‌جوشد. بی‌تاب شده است. ...
آرامتر که می شود با چشم و چهره‌ای سرخ و صدایی که هنوز هیجان دل بی‌قرارش را بازتاب می‌دهد، می‌گوید:
ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭﯾﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮﻧﯽ ﺩﺳﺘﺖ ﺑﮕﯿﺮﯼ ﻭ ﺑﺒﺮﯼ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻋﺮﺑﯽ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺑﮕﯽ ﺍﮔﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﻧﯿﻦ مثل این ﺑﺨﻮﻧﯿﻦ … ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪﺍﺭﻩ!
ﺷﺎﻫﮑﺎﺭ ﺑﺰﺭﮒ شجریانه. ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﻧﻪ ﺍﯾﻦ ﻃﻮﺭﺑﺨﻮﻧﻪ، ﻫﯿﭻ ﮐﺲ. حتی ﺧﻮﺩ ﺷﺠﺮﯾﺎﻥ!
ﺧﯿﻠﯽ ﮐﺎﺭ ﻋﺠﯿﺒﯿﻪ. ﺧﯿﻠﯽ ﻋﺠﯿﺒﻪ … ﺭﻓﺘﻪ ﺗﻮ ﺍﺳﺘﻮﺩﯾﻮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﮕﻪ ﺍﯾﻦ ﻃﻮﺭﯼ ﺑﺨﻮﻧﯿﻦ، ﺿﺒﻂ ﮐﺮﺩﻥ ﻭ ﺷﺪﻩ ﺍﯾﻦ ربّنا … ﺷﺠﺮﯾﺎﻥ ﻧﻮﺍﺭ ﺍﺻﻠﯽﺍﯾﻦ ربّنا ﺭﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺍﻻﻥ ﻧﺪﺍﺭﻣﺶ. ﻣﻦ ﺍﻭﻝ ﻧﻤﯽ ﺩﻭﻧﺴﺘﻢ ﭼﯿﻪ، ﻭﻗﺘﯽ ﺷﻨﯿﺪﻡ ﺣﯿﺮﺕ ﮐﺮﺩﻡ. ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﻧﻪ ﺍﯾﻨﻮ ﺑﺨﻮﻧﻪ …
ﭼﻪ ﺻﺪﺍﯼ ﺣﯿﺮﺕ ﺁﻭﺭﯼ ﺩﺍﺭﻩ!
اصلا ﯾﻪ ﺻﺪﺍﯼ ﺯﻣﯿﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ.(سر خود را ﺗﮑﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ)
ﺷﺎﻫﮑﺎﺭﻩ، ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻭ ﺍﻟﺘﻤﺎﺳﯽ ﺗﻮﺍﯾﻦ ربّنا ﻫﺴﺖ (ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﺍﻓﺘﺪ)!
ﻓﻘﻂ ﺻﺪﺍ ﻧﯿﺴﺖ، ﯾﮏ ﻧﻮﺍﺯﺷﯽ ﺗﻮﺵ ﻫﺴﺖ.
ﺍﻧﮕﺎﺭ ﺩﺍﺭﻩ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﻣﻌﺎﺷﻘﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻪ، ﻫﻤﻪﯼ ﻧﯿﺎﺯﻫﺎﯼ ﺑﺸﺮﯼ ﺗﻮ ﺍﯾﻦ ﺻﺪﺍ ﻫﺴﺖ!
ﺑﻬﺶ ﮔﻔﺘﻢ ﺁﻗﺎﯼ ﺷﺠﺮﯾﺎﻥ ﺍﯾﻨﻮ ﺗﻮ ﭼﻪﻣﺎﯾﻪ ﺍﯼ ﺧﻮﻧﺪﯼ؟
ﻧﮕﺎﻫﻢ ﮐﺮﺩ … واقعا ﻧﻤﯿﺸﻪ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﺷﻮﺭﻩ، ﺍﻓﺸﺎﺭﯾﻪ،چیه! عجیبه!